Uyghuristan Azatlık Teşkılatı
Related Articles
Konuya geçmeden önce, geçmişlerimize kisaca göz atalim. Saidiye Uyğur Devleti iç ısyan ve Moğullarin askeri müdahale darbesinde, 1680. li yillarinda iktıdari kaybedib, Moğullarin Idaresi altina düşüuyor. Bu dönem Uyğur Sultanliği acisindan kaybetmek olsada, Devletin iç egemenlıgı bakimindan ginede Uyğurlarla, Moğullarin koalisyon halinde Devlet yönetmesi denile bilirdı. Çünkü, Saidıye Uyğur Sultanliğini yikip bitirenler diş düşman değilmiş, belki Şahllik seltenetini ele geçirmek için, iç savaşa başvuran muhalefetçilerle, 13- yüz yilden beri bu ülkeye yerleşen, ama Saidiye Sultanliğina bey’at etmeyen Moğullar idi. Yanı bu ülkenin yönetimini Uyğurlarla Moğullarin paylaşmalari denile bilirdi.Yaklaşik 80 yil sonra ,1760.lilerde Macurlar ıstila ediyor. Bu dönem Uyğuristani diş düşmanin ( Cengizhan işğaliden 400 yil sonra ) bir daha müdahale etmesi sayılırdı.
Uyğuristanlilarin Mancur işğalina karşi tam 80 yil devam ettiren Savaşlarinin neticesinde Mancur emperyesi kan kaybediyor ve 1860. li yillarinda Uyğusitan’in Kuzey hudutlarinda 《 İlı Uyğur Sultanliği》, Güney, Doğu ve batı bölgesinde 《 Kaşkariye Devleti》olup ,Ikki Uyğur Devleti ıktidara geliyor. ama Uyğuristan’in Kuzey hudut komşusu olan ( ve aynı zamandaki Saıdiye Uyğur Devletinin bir kisim topraklarini işğali altinda bulunduran) Rus kenezligi, hemde Kaşkariye Devletinin Batı hududuna komşu ( ve ayni zamandaki Saidiye Uyğur Devletinin keşmir içindeki bir kisim Topraklarini işğali altinda bulunduran) İngiltere emperyesi Uyğur Devletinin var olmasini, güçlenmesini, kendi menfa’at acilarindan hiç ıstemezlerdi.
Şu nedenle, İngiltere Maliye yönden, Rus kenezligi Tehnik, Askeri yönden ( tam kaybetmiş olan) Mancur emperyesine yardimci olur ve Uyğur Devletini tekrar işğal etme pirsatlarini sağliyorlar. Hatta 1870.lilerde Ruslar Ili Uyğur Sultanliğina Askeri müdahale edip, Sultanliği yiktiktan sonra Mancur emperyesine teslim ediyor. 1880. li yillarinda Mancurlar Kaşkariye Devletine tekrar Asker gönderip, işğal ediyor. Uyğur topraklarini tümüyle ele geçiren Mancur Emperyesi 1884. Yilinda 《Şin ciang》yeni hudut nami altinda bir Eyalet tesis ediyor.
Hür, özgür yaşama ıstegine, Milli egemenli Iradesine sahip her hangi bir Millet toplumu , işğalcilere karşi savaştigi gibi, Uyğurlarda Savaşi durdurmamiş. Son Mancur işğalina karşi tam otuz yil savaşip, 1933.te Kaşkar Şehri Başkent olarak, 《Şarki türkistan Islam Cumhuriyeti 》ni qurmuştu. Hoten vilayetinde’de 《Hoten Islam Emirligi》geçici Hökümeti qurulur ve Islam Cumhuriyeti ıle iş birligi yaparlar. Uyğuristan’in ( kalinti Mancur Askeri ile iş birliginde iktidarda bulunan, kukla Uyğur padişahligi yönetimi altindaki) başka tüm bölgelerinde ise, bağimsiz Uyğur Devleti savaşlari alevleniyordu.
ama ne yazik’ki ( 1911. Yilinda Mancur İmparatorluğunu yikip, ıktidara gelen) Haen Çinli hökümetine bağli bir takim Uyğur Aydinliklari, Politikacilar ve Tüccarlar toparlanip, Çin’nin Gansu ( Gancu) eyaletinde 《Çini türkistanlilar ocaği》derneğini kurur ve adi geçen Bağimsiz Uyğur Hökümetlerine karşi, Çin yanlisi olarak devreye girer. Hemde Şarki türkistan Islam Cumhuriyeti ve Hoten Islam Emirligi Hökümetleri aleyhine ıttihamlar yapip, toplu’mun beyinlerini bulaştirmaya başlar. Yani yukaridaki bağimsiz Hökümetler: İngiltere için ve Komünist Sovyetler birliği için çalişirler. Onlara destek verenler’de haindir- diye, kal’enin içinden vururlar. Bu dönemde’de Ayni şekilde İngiltere İmparatorluğuy’la, Komünist Sovyetler birliği kendi menfaat acilarindan dolayi, Bağimsiz Uygur Devletinin var olmasini, yaşamasini ıstemezler. İngiltere Uyğurlara karşi Çin hökümetiy’le Andlaşma yapar. Sovyetler birliği ise Uyğur bağimsiliğina karşi Diplomasi ve Askeri baskida olur ve bizzat kendi eli ile müdahale edip, aşa – yukari 1937 . sene sonuna kader Uyğuristanni ter temiz hale getirip, jang keyşek yönetimindeki Gomintan işğaline teslim eder.
Uyğurlar hiç susmadan gine ayaklanir. savaşir. 1944. Kasim ayinda Uyğuristan’in kuzey ( eski İli Uyğur Sultanliği) bölgesinde 《Şarki türkistan cumhuriyeri》hökümetini kurur. Bu dönemde Ruslar bir az olsada destek vermiş. Çünkü japonya Ruslarin üzerine düşer’se, Uyğuristan Ruslari’n son savunma bahçesi olacakti. Bu kezde’de ( 1933. Yilinda gancuda devreye giren) Çin yanlisi Uyğurlar, Ürümçi Şehrin’de büyük bir alanda bağimsizliğa karşi: bize Çini türkistan muhtariyati gerektir. komünist Ruslara savunan bağimsizlik çok tehlikedir- diye, ortami kariştiriyorlar. Bu sefer onlar çok başariya kavuşmuş.
eninde sonunda, İkkinci cihan harbi sona erip, ABD, İngiltere ve Sovyetler birlikleri’nin hemen ele aldiklariy’sa, Uyğur bağimsiz Devleti’ne karşi andlaşma oluyor ve Uyğurlarin Ana topraği Çin’e teslim ediliyor.
Şimdi buradan doğru konumuz’a geçelim.
- Yili’n sonunda Uyğuristan tümü’yle Komünist çin işğaline uğrar. 1933 ve 1944 li lerde gomintan çin yanlileri olarak çine hizmet gösterenler ve çine karşi bağimsizlik için savaşanlar’da ülke dişina yol alarlar. Gomintan yanlisi olanlarin bir çogu Türkiye, suudi ve A B D le’re yerleşir.( sözde Rus yanlisi olarakta) çin’e karşi savaşanlar’sa genellik’le Sovyetler birligi işğali’ndeki orta asya ülkelerine yerleşirler. ne’ise, 1991. Yilinda komünist Sovyetler birligi dağilip, Türk Cumhuriyetleri bağimsizğila kavuşup hemen ardindan, orta asya ve kazakistan’larda ikamet eden Uyğurlar bağimsiz bir Uyğuristan cumhuriyeti mücadelesi için kendileri’ni toparlamaya başliyor. Yanisira, eski Gomintan yanlisi Uyğurlar’da toparlanmaya kalkarlar.
Ikki taraf vekilleri 1992. Sene sonunda Istanbulda bir araya gelip, 《 Uluslar arasi Şarki türkistan Milli kurultayi》adin’da bir teşkilati kururlar. Ama kim çin yanlisidir? Kimseleri bağimsizlik savaşçisidir, iç iç’e girmiş, karişmiş, belirsiz bir hale gelmiş. Çokta interese şudurki: davamiz’in hakli olduğunu ilk önce Bati’ya anlatmaliyiz. Aksi halde, bizi kimse desteklemez- diye, tam Bati yanlisi bir Milli şu’ur ortaya atilir hemde, eger: bağimsizlik için mücadele yapicağiz-dersek, hiç bir Bati ülkesi bizi kabul etmez – sulogani beyinleri bulandirmaya başarir. Sonunda anlaşiliyorki, Bati dedikleri tam anlamiy’la ABD miş. ABD’de çok çaba gösterdi biz’e. Rabiya hanim’i çin hapishanesin’den kurtarip çikti bile.
2006.yili’n sonudan başlap Dunya Uyğur kurultayi DUK ( 1992. Istanbulda kurulan kurultay’in 2004. Almanyada elbese değiştiren tam kendisidir) ABD nin devlet bütçesi’nden mahsus yardim’e ulaşmiş. ABD devlet bütçesi dedikleri’de derek degil, belki NED (National Endowment for Democracy ) denilen vakifi’n araciliğiy’la gerçekleşiyormuş. Bu vakiften zaten çin kokusu geliyordu. NED DUK a, yilda 185000 dollar veriyormuş. DUK Bu para’yi mesrep edip, Muhaciretteki Doğu türkistanlilari demukrasi’ye yönlendirirmiş. tüm masraflar içinde DUK’a bağli bir bucuk adam’n işçilik ücreti’de varmiş. NED ilk öncelerde Rabiya hanim’a emekli ma’aş bağlamiş. dedi kodulara göre, Rabiya hanim Batililara: bize bağimsizlik gerekmez, gerçek bir otonomiy verirse yeterdi- desede, Uyğurlara: biz DUK olarak tam bağimsiz bir Doğu tüskistan istiyoruz demişler. Ha, Hanim’in bu Uyğurca sesleride NED li yetkililere ulaştiriliyor. Dolaysiy’la Hanim’in emekli ma’aşi’da kesilmiş.
Doğu türkistan davasi DUK vastesi ile NED nin eline geçmiş gibi gözüküyor. 2010.yili DUK un Waşingtonda çağirilan NED toplantasi’nda, konuşan NED nin genel başkan yardimcisi şöyle özetleyerek: Uyğurlar tarihi geçmişlerine bakarak, biz böyle idik hayali’yi yaşamamilidir. Belki gerçe’ge dönüp, demukratik büyük çin içinde var olmasini düşünmelidir-demişti. 2012. DUK un japonyada çağirilan genel seçim toplantasinda’da, NED yetkilileri Rabiya hanimi başkanlik koltuğuden çekilmesini istemiş. Ama Rabiya hanim: ben kendim çekilemem. halkim istedigi muddet’te görevimi yapacağim. ancak halkim çekilmemi talep ederse kabul etmeye hazir’im, demiş ve kendisini başkan adayiliğa göstermiş. Oy kullanma hakkina sahip yüz beş kişiden sadece beş kişi hariç hepisi hanim’a oy vermiş.
Bu yil şubat ayinda, DUK içindeki beş kişiden oluşan bir takim devrimciler imza toplayip, Rabiye hanim’in görevinden çekilmesini zorlukla talep etmiş. Sonunda aşa- yukari anlaşip bir arayi bulmuş her halde. gine’de bazen belgeler’e göre temmuz ayinda yapilacak genel seçim toplantasina gerekli parayi Hanim bula bilirse, belkede başkanlik koltuğu’na tekrar seçile bilirmiş. Yoksa bitmiş bu iş. bu yil nisan ayi,nin sonunda berlinde gerçekleştirilen DUK ‘un NED yillik taplantasinda, Rabiye hanim’in ğarib bir biçimde gözükmesi’de Bu iddia,yi tesbit ediyor.yani hanim şöyle sesleniyor: önümüzdeki temmuzda Fransanin başkenti paris Şehride yapilacak genel seçim taplantamiz için gerekli olan para sikintimiz ağirdir. Her çare’ye başvurup, para biriktirmeliyiz!
Acaba DUK’u kendi eliy’le yönetmekte olan NED parasizmi kalmiş? Rabiye hanima kizip : bize söylerken – Otonomiy isteriz dedin, bizi kandirip. Uyğurlara söylerken- bağimsizlik istiyoruz dedin- gerekçesiy’le hanim’i DUK tan uzaklaştirmaya çaba göstermiştiya onlar! Şu nedenle hanim’in emekli Ma’aşini’da kesmiştiya. Şimdi’de Hanim hangi mecburiyet ve şartlar altinda NED nin DUK’u için para toplama sorunda kaliyor? Hatta kendisi’nin o kadar rahatsiz, sağsiz olmasina rağmen, asa dayanarak, DUK gerçekleştiren NED’nin yillik toplantasi’na katilmasida bir ğaripti aslinda.
Demek, işlar çoktan beri işten çikmiş. muhaceretteki Doğu türkistanlilarin vatan mücadelesi’de çoktan kaydirilmiş. Bunlari hissetemeyecek Uyğurmu var acaba….
İrfan Soylu – İsviçre
Mayıs 2016
